Towarzystwo Kultury Języka

Pomysł projektu

Dobrze znany wszystkim użytkownikom polszczyzny wyraz projekt tradycyjnie pojawiał się w trzech znaczeniach: 'zamierzony plan działania, postępowania'; 'plan, szkic czegoś, np. budowli, konstrukcji, przedsięwzięcia, ustawy'; 'wstępna wersja jakiegoś dokumentu'^[1]. Na podstawie przywołanych definicji można więc uznać, że jednym z najważniejszych elementów znaczeniowych wyrazu projekt w polszczyźnie jest 'niegotowość'. Ten element znaczeniowy odnajdujemy również w synonimach tytułowego leksemu: zamyśl, plan, przewidywanie. Tymczasem coraz częściej w mowie i piśmie znajdujemy użycia, w których wyraz projekt zyskuje nowe, jeszcze nieodnotowane przez słowniki znaczenie - 'przedsięwzięcie'. Takie jego rozumienie jest opozycyjne do skodyfikowanego, gdyż wskazuje już nie na zamyśl czy plan czegoś, ale ich realizację, z tego powodu warto więc zwrócić uwagę na nowe użycia projektu.

Po raz pierwszy nieznane wyrazowi projekt konteksty odnalazłam w tekstach związanych z muzyką, np. "W tym roku zupełnie zasłużenie do muzycznego trofeum Jazzowa płyta roku pretenduje najnowszy album wrocławskiego saksofonisty Piotra Barona Bogurodzica, a w kategorii Jazzowy muzyk roku nominowany jest sam autor projektu" ("Gazeta Dolnośląska", 17-18. 03. 2000, s. 5) czy "Pomysł tego projektu powstał już przed dziesięcioma laty, kiedy otrzymałam propozycję od reżysera Tomasza Stecewicza, by zrealizować dla telewizji recital do tekstów Jana Kochanowskiego" ("Gazeta Dolnośląska", 17-18. 03. 2001, s. 12). Na angielskie źródło tego semantycznego zapożyczenia wskazuje m.in. zapis z rozlepianego na wrocławskich słupach ogłoszeniowych plakatu: "Tytus Wojnowicz z zespołem. Tam Tam Project" (03. 02. 2001).

Materiał potrzebny do wstępnego oglądu nowych kontekstów wyrazu projekt uzyskałam z Internetu. Posłużyłam się wyszukiwarką oraz internetowym archiwum tygodnika "Wprost", w którym przejrzałam wydania pisma od 1999 do 2002 r. Odnalezione fragmenty z wyrazem projekt w znaczeniu 'przedsięwzięcie' pojawiają się w wybranym materiale często nie tylko, gdy pisze się o muzyce, ale także, gdy tekst dotyczy sztuki:

• "Po Enigmie i Erze przyszła kolej na projekt Gregorian - Masters qf Chant. Utwory wybrane na tę płytę..." (Menu, 05. 03. 2000);
• "... wystawa pokazuje charakterystyczne kierunki jej twórczych poszukiwań. Pierwszym z nich jest projekt o nazwie Transacionata. IRWIN stworzyła w sali Zamku Ujazdowskiego rodzaj biura paszportowego" (Menu, 10. 01. 1999);
• "Przygotowywany jest projekt Aksamitna Kurtyna, czyli festiwal muzyki współczesnej krajów Europy Środkowej i Wschodniej" (Festiwal z nadwyżką, 11. 06. 2000);
• "Wciąż jednak trwają niektóre wystawy - Edwarda Dwurnika, Magdaleny Abakanowicz i Tadeusza Kantora, a także projekt "Kino objazdowe- Pawła Althamera" (Menu, 20. 01. 2001);
• "Ma to być średniobudżetowy projekt, przeznaczony do dystrybucji kinowej" (Menu, 28. 01. 2001). Przeglądając prasę, można jednak zauważyć, że muzyka czy sztuka to dzisiaj już nie jedyne konteksty, w których występuje wyraz projekt w znaczeniu 'przedsięwzięcie':
• "Jurek Owsiak wymyślił Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy i od dziesięciu lat konsekwentnie ten projekt prowadzi - mówi Robert Kwiat-kowski, prezes TVP S.A." (Eksplozja solidarności, 27. 01. 2001);
• "Miesięcznie do sieci wprowadzają 50 książek. Przedsięwzięcie, którego podjął się Hart, nosi nazwę projekt "Gutenberg" i obejmuje ponad trzy tysiące tytułów" (Globalna biblioteka, 11. 02. 2001).

Drugi z przywołanych przykładów można usytuować na pograniczu znaczeń 'przedsięwzięcie' i 'program'. Takie rozumienie nasuwa się wtedy, gdy poruszana w wypowiedzi tematyka łączy się z Intemetem (por. program komputerowy), np. "Już w listopadzie 1996 roku pilotażowy projekt składania poprzez sieć zleceń na zakup akcji uruchomił Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska" (Domowy bankomat, 05. 11. 2000);"W 1991 r. stworzyliśmy pierwszą polską trójwymiarową grę Projekt Inter-caloris" (Polska gra, 28. 04. 2002); "Projekt Wirtualne miasteczko ma upowszechnić praktyczne zastosowanie Intemetu" (Lokalna pajęczyna, 03. 12. 2000).

Wyraz projekt używany jest więc również zamiast leksemu program - w znaczeniu 'wykład pewnych założeń i wytycznych działania mającego te założenia realizować: program społeczny, polityczny, gospodarczy, kulturalny, program, badań naukowych'^[2]. Na stronach internetowych znajdziemy więc zdania: "celem projektu jest gromadzenie światowej literatury buddyjskiej"; "zarządzanie projektami pomocy Unii Europejskiej", "projekty l inicjatywy w gminach i powiatach"; "Serdecznie zapraszamy do skorzystania z możliwości wzięcia udziału w projekcie Internet dla Dyrektora Szkoły" oraz nagłówek "Programy i projekty". W tym samym znaczeniu jednak, np. na stronach Fundacji Batorego, pojawiają się wyrażenia z wyrazem program: programy organizacji pozarządowych, program kobiecy, program przeciw korupcji.

Wyraz projekt w znaczeniu 'przedsięwzięcie' przedostał się także do opracowań poświęconych metodyce nauczania. Na stronie Informującej o programie edukacyjnym MÓJ szkolny kolega z Afryki znajdziemy wyjaśnienie: "W literaturze używa się wielu różnych definicji projektu. Do oświaty praca tą metodą zapożyczona została ze sposobu funkcjonowania organizacji pozarządowych. Projekt jest terminowym zadaniem realizowanym samodzielnie przez uczniów według przygotowanego wcześniej planu"^[3].

Chociaż omawiana innowacja nie zasługuje na aprobatę normy wzorcowej, ponieważ odbiera tekstom przejrzystość znaczeniową, to ze względu na jej rozpowszechnienie oraz użycia środowiskowe warta jest odnotowania.